Yazar;Alper YILDIRIM
4857 Sayılı İş Kanununa göre işveren belirsiz süreli iş akdi ile çalıştırdığı işçisini haklı bir neden olmasızın sonlandırmak istemesi veya işçinin haklı bir neden olmaksızın iş akdini sonlandırmak istemesi durumunda bildirim süreleri içinde, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermesi gerekmektedir. Bu bağlamda iş akdinin hangi tarafça feshedildiğinin bir önemi yoktur. İşyerinden kendi isteğinizle yani istifa ederek ayrılsanız da iş arama izninin kullandırılması gerekmektedir.
İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.
İş arama izninin işçinin bildirim süreleriyle orantılı biçimde kullandırılması yani ihbar öneline göre kullandırılması gerekmektedir. İhbar süresi, işçinin işyerinde çalıştığı süre ile orantılı olarak işten ayrılması için hem işverenin hem de işçinin birbirine önceden işten ayrılacağını yada işten çıkartılacağını bildirmesi gereken süreyi ifade eder.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra feshedilmiş sayılır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Bildirim süresine işçi yada işveren uymazsa diğer tarafa bildirim süresi kadar tazminat (ihbar Tazminatı) ödemek zorunda kalır. İşveren bildirim süresinin ücretini peşin öderse iş akdi tüm hukuki sonuçları ile sona erdiğinden iş arama izni kullandırılmaz.
İşverenler kanuni bir hak olan iş arama iznini vermek zorundadır.
İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenmek zorundadır. Yani iş arama izni ücret almanıza engel değildir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder. Yani başka bir deyişle iş arama izni süresinde çalışılan sürelerin ücreti üç katı ücret olarak ödenir. Yani bir ücretin kendisi birde kanundan kaynaklı olarak (yüzde yüz olarak) x 2katı olmak üzere üç kat ücrete hak kazanır işçi bu durumda.
Örneğin; 6 aydan az kıdemi olan bir işçinin işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın iş akdinin sonlandırıldığını varsayarsak;
İhbar öneli : 2 Hafta olacağından ve haftada en az bir gün hafta tatili kullandırılacağından,
12 günlük süre için günde 2 saat iş arama izni kullandırılması gerekir,
İş arama izni kullandırılmamış ve bu sürede de işçi çalıştırılmış ise;
12gün x 2 saat = 24 saat iş arama izni kullandırılması gerekirken işçi çalıştığından;
24 saatlik çalıştığı ücrete ilave olarak 24x 2 = 48 saat daha ilave ücrete hak kazanacaktır işçi.
