Geçici İş Göremezlik Ödeneği; Kimlere Verilir, Nasıl Hesaplanır, Nasıl Ödenir?
Yazar;Halil Kale, halil_kale@hotmail.com
Ülkemizde her gün çalışanlar çeşitli iş kazalarına, meslek hastalıklarına maruz kalmakta veya hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği talep etmektedir. Söz konusu ödeneği kimlerin alabileceği, ödeneğin nasıl hesaplandığı, nereye başvurulacağı veya nereden alınacağı gibi sorunlar gündeme gelebilmektedir.
Geçici iş göremezlik ödeneği kimlere verilir
Geçici iş göremezlik ödeneği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 4., 5., 8. Maddesine göre;
- İş kazası veya meslek hastalığı geçirip, geçici olarak çalışamayan sigortalılara
- İş veya hizmet sözleşmesi ile çalışan işçilere
- Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklulara
- Çırak ve öğrencilere
- Stajyerler ve bursiyerlere
- İş-Kur kursiyerlerine
- Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerine
- Muhtarlar ile Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olan kadınlar, Gelir vergisinden muaf, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan kadınlara
- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara verilir.
Geçici İş göremezlik ödeneği şartları nelerdir, nasıl hesaplanır?
Geçici iş göremezlik ödeneği sigortalının alacağı ödenek türüne göre değişiklik göstermektedir.
İş kazası meslek hastalığı halinde;
- İş kazası ve meslek hastalığı geçiren sigortalı alacağı aylık miktarı;
- İş kazası, meslek hastalığı, verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının tarihinden, meslek hastalığı halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
- İş kazası, meslek hastalığı, halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde yukarıda anlatıldığı şekilde hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
- Oniki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle; çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulur.
- İş kazası ile meslek hastalığı sigortasından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, yukarıdaki hükümlere göre hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır.
Hastalık halinde;
- Hastalık halinde sigortalı alacağı aylık miktarı;
- 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesi kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların, hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğramaları hâlinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,
- Hastalık halinde, verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; hastalık halinde iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
- Hastalık, halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde yukarıda anlatıldığı şekilde hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
Analık Halinde;
- Analık halinde sigortalı alacağı aylık miktarı;
- Sigortalı kadının analığı hâlinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik hâlinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün, sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması hâlinde, sigortalının bu sürede çalışmamış olması şartı ile sigortalının isteği ve hekim raporu ile doğum öncesinde kullanılmayan sürenin beş haftaya, çoğul gebelik hâlinde yedi haftaya kadar olan kısmından doğum sonrasına ilave edilen her gün için,
- Analık halinde, verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; doğum tarihinden, önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
- Analık, halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde yukarıda anlatıldığı şekilde hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
İstisnai durumlar;
- Günlük Kazançta Üst Sınır;
- Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz.
- İkramiye, tazminat, zam;
- İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz.
- Sigortalılık Sona Erdiğinde Meslek Hastalığı Çıkmışsa, İşçi Rapor Süresinde İşten Çıkarsa
- Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak yukarıdaki fıkralara göre hesaplanır.
- Sigortalının, hastalık ve analık sigortası bakımından geçici iş göremezlik ödeneği almasına esas istirahat raporu süresi içinde, sigortalılık hâlinin herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde, sigortalılığın sona erdiği tarihten sonra en fazla onuncu güne kadar geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
- Sigortaların veya Durumların Birleşmesi veya Birden Fazla İşyerinde Çalışma;
- Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir.
- Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınanlardan (b) bendi kapsamında prim ödemek isteyen sigortalıların, iş kazası geçirmesinin ya da meslek hastalığına tutulmasının (b) bendi kapsamında iken olduğunun tespiti halinde iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar yönünden 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklar yönünden 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığının (a) bendi kapsamında çalışırken olduğunun belirlenmesi halinde ise kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan tüm haklar yönünden 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında değerlendirilir.
- Bir sigortalının, aynı zaman içinde ve aynı sigortalılık hâline tabi olacak şekilde birden fazla işyerinde çalışması hâlinde, ödeneklere esas tutulacak günlük kazancının tespitinde, üst sınır dikkate alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı bulunacak günlük kazançların toplamı ödeneğe esas günlük kazancını oluşturur. Ayrıca, bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinden birkaçı birleşirse geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir.
- Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin İşverence Ödenmesi Ve Sonra Mahsuplaşılması;
- Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir.
- İşveren tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi hâlinde, işverenin; geçici iş göremezlik ödeneğinin sigortalıya ödendiğini gösterir ödeme belgesini Kuruma ibrazından sonra, Kurum tarafından hesaplanarak bulunacak geçici iş göremezlik ödeneği toplamı, işverenin Kuruma olan borcuna, borcun olmaması hâlinde ise ilk prim borcuna mahsup edilir. İşyerinin kapanmış olması hâlinde ise iade edilir.
- 4(B)’ye Tabi Çalışanlar;
- Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara, iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık hâllerinde genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve sonrası geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz.
Geçici İş göremezlik ödeneği nasıl ödenir?
Geçici iş göremezlik ödeneği, buna ilişkin belge veya bilgilerin Kuruma intikalini takip eden yedi iş günü içinde geçmiş süreler için sigortalıların kendilerine, kanunî temsilcilerine, vekillerine veya sigortalının banka hesap numarasına ya da PTT Bank Şubelerine ödenmesi hususunda Kurum yetkilidir. Ancak, on günü aşan istirahat sürelerinde ödemeler, asgari on günlük tutar kadar yapılır.
Kaynaklar;
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
