İş Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesinde İşverenin Sorumluluğu
Yazar: Hasan ORMAN;
Küçük ve orta ölçekli işletmelerde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun ‘İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.‘ maddesinin tam olarak anlaşılamadığı görülmektedir. 6331 İş Sağılığı ve Güvenliği Kanunu 4. Maddesinde İşveren Genel Yükümlüğü
İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
- Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
- İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
- Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
- Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.
- Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. şeklinde açıklanmıştır.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması işverenin sorumluluğu iken uygulamada işveren konusunda uzman kişileri tercih etmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Kanununun 6. Maddesinde ‘Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/16 md.) Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.’ şeklinde değişiklik yapılarak işverenler için bu alanda belirli kıstaslar yerine getirilmesi halinde iş sağlığı güvenliği hizmetini sağlanması için olanak sağlanmıştır. Ayrıca İşyerlerinde İşveren Veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik Madde 5’te;
Bu Yönetmelikte belirtilen eğitimi tamamlayan işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimine verilen görevleri, 7 ve 8 inci maddelerde belirtilenler hariç olmak üzere yürütebilir. İşveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek için çalışan başına aylık en az 10 dakika ayırmak zorundadır.
Bu Yönetmelik kapsamında işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin tamamını ya da bir kısmını hizmet alımı yoluyla da temin edebilir.
Bu Yönetmelik kapsamında, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek isteyen işveren veya işveren vekillerinin İSG-KATİP üzerinden sisteme kaydolmaları zorunludur. İşveren veya işveren vekilinin, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütme yükümlülüğü İSG-KATİP’e kayıt tarihi itibari ile başlar.
Eğitimi tamamlayan işverenin ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan ayrı bir işyeri açması veya işveren vekilinin hizmet akdinin sona ererek, ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde; yeni işyerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmesi için işverence İSG-KATİP üzerinden başvuruda bulunulması gerekir. Bu tür görevlendirmelerde görevlendirilecek kişinin işveren vekili olması esastır. Aksi takdirde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirme yapılmamış sayılır.
Birinci fıkrada belirtilen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin üstlenilmesi veya işyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması kanunda ilgili mevzuatta işverenler için öngörülen yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.şeklinde işveren vekillerince yürütülecek hizmetlere dair mevzuat hükümleri de açıkça belirtilmiştir.
Dolayısıyla tekrar belirtmek gerekirse işveren söz konusu iş sağlığı ve güvenliği hizmetini kendi marifetiyle yerine getirmeyip, hizmet satın alma yoluna gitse dahi sorumluluğu ortadan kalkmamaktadır.
Çoğunlukla OSGB’lerden alınan hizmet gereği belirli bir ücret ödenmekte olup işin ekonomisi ayrıca bir tartışma konusunu doğurmaktadır. İşverenin aldığı hizmet sonucunda, tespit edilmiş eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden yine işverenin sorumlu olduğu aşikardır. Bunun yanı sıra oluşan ticari ilişki işverenin sorumluğu ve yükümlülüklerini diğer tarafa(OSGB; İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi) devredildiği sonucunu doğurmaz. Temelde işverene iş sağlığı ve güvenliği alanında rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilmiş olan iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, mevcut durum itibariyle yaşadıklarını iddia ettikleri ve kendilerini olumsuz manada etkilediklerini düşündükleri bu ticari alışverişin iyileştirilmesi için ellerinden geleni yaptıklarını dile getirmektedirler. Söz konusu tartışmalarda haklı yanları olmakla birlikte yukarıda bahsetmeye çalıştığımız şekliyle iş sağlığı ve güvenliği denilince akla ilk gelen kişilerin kendileri olması ayrı bir olumsuzluk teşkil etmektedir.
