Yazıda Neler Var
İşyerlerinde Havalandırma Nasıl Olmalıdır?
Yazar; Hasan ORMAN
İşyerlerinde havalandırmanın nasıl olacağında dair yasal mevzuat bulunmamaktadır. Ancak İşyeri Bina ve Eklentileri Yönetmeliğinde 15-18 maddelerinde aşağıda ifade edildiği şekliyle yer alan
- Kapalı işyerlerinde çalışanların ihtiyaç duyacakları yeterli temiz havanın bulunması sağlanır. Yeterli hava hacminin tespitinde, çalışma yöntemi, çalışan sayısı ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınır.
- Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek atıkların ve artıkların derhal dışarı atılması sağlanır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ile toz, buğu, duman ve fena kokuları ortam dışına atacak şekil ve nitelikte, genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik (cebri) havalandırma sistemi kurulur.
- Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanır. Havalandırma sisteminin çalışmaması, iş sağlığı ve güvenliği yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren kontrol sistemi tesis edilir. Mekanik ve genel havalandırma sistemlerinin bakım ve onarımları ile uygun filtre kullanım ve değişimleri yıllık olarak yetkili kişilere yaptırılır.
- Pasif (suni) havalandırma sistemlerinde hava akımının, çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek, ani ve yüksek sıcaklık farkı oluşturmayacak şekilde olması sağlanır.
tarifiyle iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin dikkate alınması gerekmektedir.
Diğer mevzuatın söz gelimi, Maden işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği 8. madde ve alt bentlerinde, Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği Ek 4-A Madde 35, 36, 37, 38 Ek 4-B 3,72-a maddelerinde, Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik Madde 7-2’de belirtildiği şekliyle ve diğer yönetmeliklerin sair yerlerinde belirtildiği üzere havalandırmanın önemi, çalışan sağlığı ve güvenliği açısından öncelikli bir yer tutmaktadır.
Havalandırmanın genel olarak tarifini yapacak olursak kapalı çalışma ortamlarına yayılan kirleticilerin (pis, zehirleyici, tozlu ve patlayıcı hava) ortadan kaldırılması veya kontrolü için yapılan bir çeşit “mühendislik kontrolü” olarak kabul edilir. Çalışanların hava kirleticilere maruziyetinin kontrolü için kullanılan yollardan biridir. Temiz havada çalışanların morallerinin yüksek olduğu, çalışma gücünün yüksek düzeyde seyrettiği ve genel itibariyle bu anlamda meslek hastalığı ve iş kazalarına yakalanma risklerinin çok daha düşük olduğu bilinmektedir.
Havalandırma sistemlerini 3 ayrı başlıkta değerlendirmemiz mümkün olmaktadır.
1-Genel Havalandırma
Genel havalandırma, büyük miktarda temiz havanın sağlandığı ve kirli havanın tahliye edildiği sistemlerdir. Genel havalandırma yapılan işyerlerinde kirleticiler işyerinin geneline yayılabilirler. Bu yüzden yüksek dozda toksik madde veya tehlikeli kimyasalların bulundurulduğu işyerlerinde yeterli olmayacağı bilinmelidir.
Tavsiye edilen genel havalandırma örnekleri aşağıda belirtildiği şekillerde uygulanmalıdır.
Tavsiye edilmeyen genel havalandırma örneği aşağıda belirtildiği şekilde uygulanmasından kaçınılmalıdır.
2-Lokal Havalandırma
Kaynağın yakınında, kirleticiyi yakalama yoluyla hava kirleticilerini kontrol etmek için kullanılır. Toksik kirletici, isçinin nefes bölgesine ulaşmadan önce kontrol edildiğinden lokal sistem çok daha etkili bir yoldur. Hava kanalları, hava temizleyicileri, fan ve bacadan oluşurlar. Mobilize olan akrobat kollu olan lokal havalandırma tesisatları da işyerlerinde yaygın bir kullanım alanına kavuşmuşlardır. Aşağıda lokal havalandırma sistemlerinin bileşenleri verilmiştir.
2-Doğal Havalandırma
Adından da anlaşılacağı gibi, kapı, pencere tavan arası, duvarlardaki çatlaklar ve kırıklardan da pekala işyerine nüfuz edebilen hava anlamına gelmektedir. Ancak şimdiye kadar bahsettiğimiz genel ve/veya lokal havalandırma tesisatı olmayan işyerlerinde çok fazla güvenemeyeceğimiz bir havalandırma çeşididir. Özellikle yapı malzemelerinin petrokimya ağırlıklı olmaları nedeniyle kapalı ortamda çevrilmesi gereken hava miktarının yeterli seviyelerde olmadığı anlaşılmaktadır. Yani kapalı alanda saatte 3 ya da 4 kere çevrilmesi gereken havanın plastik(PVC, termoset plastik vb.) yapı malzemelerin kaim olduğu işyerlerinde bu çevrim katsayılarına erişilememesi neticesinde kişi başı düşen temiz hava ihtiyacının azaldığı görülmektedir. Bu tip durumlarda mümkün olduğunca kapı ve pencerelerin açılıp işyeri ortamının havalandırılması gerekmektedir.
Sonuç olarak; Havalandırma tesisatının özellikle teknik personelce tasarlanıp işyerlerinde montajının yapılıp çalışmaya hazır vaziyette tesis edilmesi gerekmektedir. Elbette ki bu projelendirmenin TS 3419 standardında düzenlenmiş kurallara uygun olarak projelendirilmesi önemlidir. İşyerlerinde çalışan personelin temiz hava ihtiyacının karşılanması, istenilen çevrim katsayısını sağlamayan yerler için fazlasıyla önem teşkil etmektedir, zira kapalı alanlarda yapılan ameliyenin içeriğine göre olması gereken yeter şart temiz hava miktarını belirten tablolara bakıldığında, kişi başı düşen temiz hava miktarı hakkında fikir sahibi olunabilinir. Kirli, artık havanında işyerinden uzaklaştırılması da çalışanların sağlığı için önem taşımaktadır.
Kaynaklar
- İşyeri Bina ve Eklentileri Yönetmeliği
- Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
- Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
- C Ç.S.G.B ıs sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü ıs sağlığı ve güvenliği merkezi müdürlüğü, ENDÜSTRIYEL HAVALANDIRMA -Nihat EGRI, Cihat İMANCI, Mehmet Salih AKPOLAT, Ankara 2011
