Hasta Bina Sendromu[1]
Yazar;Halil Kale, halil_kale@hotmail.com
Çalışanlarınız sürekli baş ağrısı, burun akıntısı, kaşınma gibi rahatsızlıklardan mı şikayetçi? İşyerinde çok fazla rapor alan, düşük performans gösteren, çevreden şikayet eden çalışanınız mı var? Hasta bina sendromuna yakalanmış olabilirsiniz. Problem binadan çalışma çevresinden veya iş organizasyonundan kaynaklanıyor olabilir.
Hasta bina sendromunda neredeyse herkes baş ağrısı, boğaz kuruması, göz kızarması gibi rahatsızlıklardan şikayet eder. Bu rahatsızlıklar çalışanlar bina içerisindeyken artar bina dışına çıktığında azalır.
Hasta bina sendromunun ana belirtileri;
- Kuru ve kaşıntılı deri
- Kuru gözler, burun, boğaz
- Baş ağrısı, konsantrasyon eksiklikleri
- Dolu veya akıntılı burun
Semptomlar bazen daha şiddetli olabilir bu durumlarda;
- Çalışan verimliliği düşer
- İşe gelmeme ve işten ayrılmalar artar
- Molalar artar çalışma zamanı düşer
- Şikayetler artar
Hasta bina sendromu kabul edilmiş bir hastalık değildir. Kesin tanı koymak neredeyse imkânsızdır. İşyerinde rastlanabilecek direk işyeri ile ilgili zararlı kimyasal maruziyeti, lejyoner hastalığı gibi vakalarla karıştırılabilir.
Hasta Bina Sendromuna Neler Neden Olur
Bu konuda yoğun araştırmalar olmasına rağmen hasta bina sendromuna nelerin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Buna rağmen bu sendromun oluşmasında bazı durumlarda hangi faktör kombinasyonlarının etkili olduğu bilinmektedir. Genel olarak bu faktörler 2 kategoride toplanmaktadır;
- Fiziksel ve çevresel faktörler: havalandırma, temizlik, bakım çalışma alanı vb.
- İş faktörleri: Çalışanların işlerini ve iş çevresini kontrol yetenekleri ve çalışanlara verilen iş çeşitliliği
HSE’nin 1992 yaptığı bir araştırma sonucunda aşağıdaki bulguların hasta bina sendromunu etkilediği bilgisine ulaşılmıştır;[2]
Bina ve Ofis Dizaynı
- Geniş ve açık ofisler
- Büyük alanlar, sade mobilyalar ve dizayn, açık dosyalama
- Yeni mobilyalar, halılar ve boyalı duvarlar
Bakım ve bina hizmetleri
- Yeterli havalandırma
- Aydınlatma
- Kullanıcı kontrollü aydınlatma ve havalandırma
- Bina hizmetlerinin kötü dizaynı ve bakımı
- Kötü tamirat hizmetleri
- Kötü ofis temizleme hizmetleri
İç ortam ve hava kalitesi
- Yüksek sıcaklık veya sıcaklığın gün içerisinde sürekli değişmesi
- Çok fazla veya çok az ortam nemi
- Kimyasal kirleticiler(sigara, uçucu organik bileşenler, parfüm vs)
- Havadaki toz parçacıkları
İş faktörleri
- Rutin büro işleri
- Ekranlı araçlarda uzun süre çalışmak
Yukarıda belirtilen etkenler birbirleri ile de etkileşim içindedirler örneğin mesela klima bakımının yapılmaması sıcaklık ve nemi artırır, yeni mobilyalar kimyasal koku yayabilir, temizliğin iyi olmaması toz miktarını artırır.
Bu fiziksel etmenler organizasyonel faktörler ile birleşince daha da kötüleşir. Mesela açık ofislerde kötü personel kontrolü çalışanların karar verme gücünü ve iş tatminini azaltır.
Yukarıda sayılan faktörlerin hepsi birden işyerinizde olmayabilir birkaç faktörün birleşimiyle yukarıda bahsedilen sonuçlar işyerinde görülmeye başlamışsa bu duruma hasta bina sendromu denilebilir.
Kimler Etkilenir?
Hasta bina sendromundan neredeyse tüm çalışanlar etkilenir. Bu sendroma hastanelerde hatta evde bile rastlanabilir. Bu sendroma daha çok büyük ofislerde rastlanmaktadır.
Herkesin bu sendroma yakalanma olasılığı bulunsa bile çalışma çevresine çok fazla müdahale edemeyen, çok fazla yazım işi yapan, sürekli ekranlı araçlarda çalışanlar daha büyük risk altındadır.
Hasta bina sendromundan nasıl korunmalıyız?
Hasta bina sendromuna neden olan faktörler çok fazladır ve çok çeşitlidir bazen bu faktörleri değiştirmek imkansızdır veya çok pahalıdır bu yüzden özellikle yeni mobilya, klima vs alımında ve bina yapım dizayn aşamalarında hasta bina sendromuna karşı önlemler alınabilir.
Dikkat edilmesi gereken hususlar;
- Bina hizmetleri ve iç ortam
- Hava kalitesi, havalandırma
- Sıcaklık
- Nem
- Işıklandırma
- Gürültü
- Ofis ekipmanları, mobilyalar
- Bakım
- Bina ve bina hizmetlerinin bakımı
- Temizlik
- İş Faktörleri
- Yönetim sistemleri
- İş organizasyonu, özellikle ekranlı araçlarda çalışanlar
Hasta bina sendromundan şüpheleniyorsam ne yapmalıyım?
Eğer hasta bina sendromu ile ilgili şikayetler alıyorsanız, çalışanlarda performans düşüklüğü gözlemlediyseniz dikkatlice ve sistematik şekilde araştırma yapmalısınız. Problem hasta bina sendromundan kaynaklanmıyor da olabilir, eğer kaynaklanıyorsa bile bazı nedenler hasta bina sendromuna yol açmıyor olabilir, doğru nedenleri bulabilmek için çalışanlarla iletişim kurmak gereklidir. Yanlış nedenler size para ve zaman kaybına neden olabilir. Unutmayın öncelikle en belirgin hataları bulun ve bunları en ucuz yolla nasıl değiştirebileceğinizi araştırın.
Hasta bina sendromunu nasıl araştırabilirim?
Aşağıdaki konuları sırayla araştırabilirsiniz;
- Açık nedenlere bak; Şikayetlerde aniden artış olmasının daha basit bir açıklaması olabilir mesela yerel bir grip salgını veya havalandırma sisteminin bozulması gibi
- Semptomların olup olmadığına bak; Eğer açık bir neden yoksa semptomları daha dikkatli incelemek gereklidir. Hasta bina sendromunda oluşan şikâyetler normal hayatı etkileyebilir. Çalışanların hastalık ve rapor alma kayıtlarının artışı uyarı niteliğinde olabilir. Çalışanlara, semptomların olup almadığı, hangi sıklıkta olduğu, ne kadar sürdüğü ve binadan ayrılınca geçip geçmediği sorulabilir.
- Çalışanlara problemi sor: Eğer semptomları araştırarak bir sonuca ulaşamadıysanız çalışanlara problemlerin nerelerden kaynaklandığını sorabilir ve onların bina hakkındaki düşüncelerini alabilirsiniz hasta bina sendromu tanısı için önemli bir noktadır. Daha iyi bir araştırma için soruları semptomlarla beraber sorabilirsiniz. Çalışanlardan bilgi alırken onları cesaretlendirmeli ve fikirlerine saygı göstermelisiniz ki çalışanların fikrileri gerçek durumu yansıtsın. Fakat çalışanların manipülatif cevapları dikkatlice ayrıştırılmalıdır.
- Çalışma ve şeklini ve organizasyonu kontrol et: Eğer çalışanlara problemi sorarak da sonuca varamadıysanız, bina hizmetleri, bakım ve temizlik işlerini detaylı bir incelemeye almanız gerekmektedir. Bu incelemeyi karşılaştırmalı yapabilirsiniz.
- Eğer başarısız olursan uzmana danış; Bina hizmetleri mühendisi, işyeri hekimi, iş hijyeni uzmanları, ergonomi uzmanları, yönetim uzmanları size problemi ortaya çıkarmada yardımcı olabilirler.
Peki tüm bu işlemler çok pahalı değil midir?
Hasta bina sendromunun etkilerini ortadan kaldırmak için alacağınız önlemleri en ucuz ve basit önlemlerden başlayarak alırsanız size maliyeti çok düşecektir ayrıca yaptığınız maliyetler sonucu hasta bina sendromu etkilerini azalttığınızda çalışan verimi artıp, rapor alma gün sayısı, çalışan değişimi düşeceğinden yaptığınız harcamaları kısa sürede çıkarabilirsiniz.
Hasta Bina Sendromu 2; Nasıl Önlenir? yazısını okumak için tıklayınız…
[1] How to deal with sick building syndrome (SBS), HSG132 (Third edition, published 2000) HSE Books ISBN 978 0 7176 0861 4
[2] G J Raw Sick Building Syndrome: a review of the evidence on causes and solutions HSE Contract Research Report No.42/1992 HSE Books ISBN 0 7176 0413 6
