Ar-Ge Faaliyetlerine Sağlanan Sigorta Prim Destekleri ve Ücretlerde Vergi İndirimi
İşletmeleri araştırma, geliştirme ve tasarım konularına yönlendirmek amacıyla 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun (kısaca Ar-Ge Kanunu) ile işletmelerin bu konulardaki faaliyetleri için bir takım vergi ve sosyal güvenlik destekleri sağlanmaktadır.
Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri, ifade eder.
Ar-Ge merkezi ise : Ar-Ge ve yenilik projelerini veya sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak yürütülen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere kurulan ve şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği olan birimleri, ifade etmektedir.
Bu çalışmada Ar-Ge merkezlerine sağlanan Ar-Ge personellerine ilişkin vergi ve SGK teşviklerini ele alacağız.
- Sigorta Prim Desteği
İşverenler için sağlanan en önemli desteklerin başında sosyal güvenlik prim desteği yer almaktadır. Ar-Ge merkezinde çalışan personellerinin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı devlet tarafından karşılanmaktadır. Asgari ücret üzerindeki işveren prim yükü günümüzde %20,5’tir. (İşveren işsizlik primi destek kapsamında değildir.) Ancak bu merkezlerde çalışan teknik elemanların alanında uzman kişiler olduğu ve nitelikleri itibariyle de ücretlerinin yüksek olduğu göz önünde bulundurulduğunda prim teşvikinin ne kadar önemli olduğu daha net anlaşılacaktır. Ar-Ge merkezi kabul edilen işyerleri için sigorta desteğinden faydalanabilmek için öncelikle işverenin belge ile bağlı oldukları Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne yazılı olarak müracaat etmesi gerekmektedir. İlgili kurumdan alınacak destek yazısını takip eden ay başından itibaren sigorta desteği başlayacaktır.
Ancak bu destekte unutulmaması gereken önemli bir hususta Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi çalışan (emekli), öğrenci, stajyerlerin bu desteğin kapsamı dışında olduğudur.
- Personel Ücretlerinde Vergi İndirimi
Ar-Ge faaliyetleri için yapılan teşviklerden biriside bu merkezlerde çalışan ar-ge personelinin ücretlerinde gelir vergisi indirimi uygulanmaktadır. Personel için uygulanan indirim tutarları şöyledir;
– Doktora derecesi olanlar % 95
– Temel bilimler (matematik, fizik, kimya, biyoloji) yüksek lisansı olanlar % 95
– Diğer dallarda yüksek lisansı olanlar % 90
– Temel bilimlerde lisansı olanlar % 90
– Diğer tüm çalışanlar % 80
Personel ücretlerinden vergi hesaplanırken, ücretlinin vergi matrahından öncelikle AGİ (Asgari Geçim İndirimi) indirilecektir. AGİ indiriminden sonra kalan vergi yukarıdaki oran dahilinde indirime tabi tutulacaktır. Vergi indirimi hesaplaması için muhtasar beyannamelerde yer alan tablo kullanılacaktır.
Örneğin; 4.000 TL brüt ücret alan ve temel bilimler lisans derecesine sahip bir Ar-Ge personelinin vergi indirimi hesaplaması şöyle olacaktır; (Evli ve eşi çalışmayan bir çalışan olduğunu varsayalım, AGİ 159,98.-TL olacaktır.)
Brüt Ücret : 4.000,00
Sigorta Primi (%14 İşçi + %1 İşsz.) : 600,00 (4.000 x %15)
Vergi Matrahı : 3.400,00 (4.000 – 600)
Normal Hesaplanan Vergi : 510,00 (3.400 x %15)
AGİ : 159,98
Normal Ödenecek Vergi : 350,02 (510-159,98)
Ar-Ge İndirimi Oranı : %90
Faydalanılan Ar-Ge İndirim Tutarı : 315,02 (350,02 x %90)
Ödenecek Vergi : 35,00 (350,02 x %10)
Yukarıdaki hesaplamadan da anlaşılacağı üzere vergi dilimi yükseldikçe istisnanın sağladığı getiride artacaktır.
Diğer yandan önemli bir konu ise vergi teşvikinden personel mi faydalanır, işveren mi faydalanır tartışmasıdır. Ar-Ge Kanunu genel olarak işverenleri araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yönlendirmek üzere teşvikler sunmuşsa da Kanunun 3. maddesinin 2. bendinde Ar-Ge ve destek personelinin bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksan beşi, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksanı ve diğerleri için yüzde sekseni gelir vergisinden istisna edildiği düzenlenmiştir. Kanun metninden de anlaşılacağı üzere bu indirimden işçinin faydalandırılması gerekmektedir.
Uygulanmada bu teşvik tutarının muhtasar beyanname üzerinden terkin edilmesi indirimden işverenin faydalanacağı algısına neden olabilmektedir. Ancak Asgari Geçim İndiriminin de aynı mantıkla işçiye ödenerek muhtasar beyannamede terkin edildiğini unutmamak gerekir. Aksini düşünmek işçiden vergiyi tam kesip devlete %80 ila %95 eksik ödemek anlamına gelir. Bu durumda da işverene desteği devlet mi sağlıyor yoksa yönetimi altındaki gelir olarak daha zayıf olan işçi mi ? sorusunu gündeme getirecektir.
Ar-Ge İşyerlerine sağlanan diğer bir ücret teşviki de temel bilimler (matematik, fizik, kimya, biyoloji) alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı, iki yıl süreyle, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmasıdır. Bu tür personel için Bakanlığa ayrıca müracaat edilmesi gerekmektedir.
- Damga Vergisi İstisnası
Ar-Ge merkezi olan kurumların Ar-Ge çalışmalarına ilişkin yapılan ve damga vergisine tabi işlemlerinde istisna uygulanacaktır. Ücret ödemeleri nedeniyle Ar-Ge merkezlerindeki personelin ücretleri karşılığı düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır. Ar-Ge merkezi çalışanlarının ücretlerinden damga vergisi kesintisi yapılmayacak ve bağlı olunan Vergi Dairesine damga vergisi istisnası ile ilgili bildirim yapılacaktır. Ar-Ge personelinin bulunduğu, sigortalılar için verilen aylık prim ve hizmet belgesi de damga vergisinden istisnadır.
Ali SEZER
İş ve Sosyal Güvenlik Müşaviri
