1-Kıdem Tazminatına Hak Kazanmak İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?
1475/14 sayılı kanun kapsamında çalışan işçilere kıdem tazminatı ödenebilmesi için aşağıda belirtilen şartların gerçekleşmesi gerekmektedir:
-Aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması,
-İş sözleşmesinin işveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle,
-İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması ve benzeri nedenlerle,
-Askerlik görevi nedeni ile,
-Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda yaş dışında gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile,
-Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile evlenme tarihi itibariyle 1 yıl içinde başvurması şartıyla,
-İşçinin ölümü nedeni ile, iş sözleşmesinin feshi halinde çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir.
2-Kıdem Tazminatı Hesaplaması nasıl yapılır?
İş yerinde çalışan işçinin iş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, işçi her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilecektir. Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanı sıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşuluyla ikramiye ödemeleri vb.) brüt tutarları dikkate alınmaktadır. Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır.
3-Kıdem tazminatı Tavanı nedir ve 2017 yılı için bu tutar ne kadardır?
Kıdem tazminatı tutarı 1475 Sayılı yasa ile iş sözleşmelerinin fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır. Kıdem tazminatı tavanı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememektedir. Buna göre 01.01.2017- 30.06.2017 dönemlerine ilişkin kıdem tazminatı tavanı 4.426,16 TL. olarak hesaplanmaktadır.
4-Kıdem Tazminatı Hesaplanırken Hangi Kesintiler Yapılır?
Kıdem tazminatı hesaplaması işlemi yapılırken brüt ücretten % 0.759 (binde 7.59) oranında damga vergisi kesintisi yapılır. Yani çalışanın işten ayrıldığı tarihteki giydirilmiş ücretinin 365’e bölünüp çıkan tutar çalışılan toplam gün ile çarpılarak damga vergisi düşüldükten sonra çıkacak rakam işçinin eline geçecek olan kıdem tazminatı miktarını verecektir. Damga vergisi kesintisi dışında kıdem tazminatından herhangi bir kesinti yapılmaz. Örneğin 3 yıl 6 ay 15 gün işyerinde çalışan kadın işçinin evlilik dolayı ile bir yıllık süre içinde iş sözleşmesini feshettiğini, bu işçinin aylık brüt giydirilmiş brüt ücretinin 2.000,00 TL olduğunu varsayalım ve kıdem tazminatını hesaplayalım.
-2.000,000 TL bir yıllık brüt giydirilmiş ücret/360=5.55 bir günlük kıdem tazminatı
3 yıl +6ay+ 15 gün=1275 gün eder.
1275 gün x 5.55 (bir günlük kıdem tutarı)= 7.012,5 -53,2 (damga vergisi)=6.958,8 TL toplam işçiye ödenecek kıdem tazminatı.
5-Kıdem Tazminatı Ne Zaman İşçiye Ödenir?
İşçinin işyerinden ilişkisinin kesildiği gün yani çıkışının yapıldığı gün kıdem tazminatı hesaplanmak suretiyle işçiye ödenir. İşçinin rızası olmadan işveren kıdem tazminatını taksitlere bölerek ya da senet, çek vb. değerli kağıtlarla ödeyemez. Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi halinde ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmedileceği 1475 sayılı İş Kanununun 14’ncü maddesinde belirtilmektedir.
6-Giydirilmiş Ücret nedir?
Çıplak ücrete eklenen, yemek yardımı, kasa tazminatı, gıda yardımı, yakacak yardımı, eğitim yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı, erzak yardımı, sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, unvan tazminatı, aile yardımı, çocuk yardımı, temettü, havlu ve sabun yardımı ( işyerinde kullanılacaksa tazminat hesabında dikkate alınmaz), taşıt yardımı, yıpranma tazminatı, kalifiye, nitelik zammı, sağlık yardımı, mali sorumluluk tazminatı, devamlı ödenen primler sonunda elde edilen toplam tutar giydirilmiş ücreti verecektir. Kıdem tazminatı hesabında giydirilmiş ücret dikkate alınır.
7-Kıdem Tazminatı Hesabına Dahil Edilemeyecek Ücret Nelerdir?
Kıdem tazminatı hesabında aşağıda yer alan ücret ekleri hesap edilmeyecektir:
Yıllık izin ücreti, evlenme yardımı, hafta tatil ücreti, bayram harçlığı, hastalık yardımı, genel tatil ücreti, doğum yardımı, ölüm yardımı, izin harçlığı, jestiyon ödemeleri, teşvik ikramiyesi ve primleri, jübile ikramiyesi, seyahat primleri, devamlılık göstermeyen primler, fazla çalışma ücreti, iş arama yardımı, harcırah, bir defalık verilen ikramiyeler, iş elbisesi ve koruyucu malzeme bedelleri vb. sürekilik arz etmeyen ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
8-Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Kaç Yıldır?
Kıdem tazminatında zamanaşımı süresi işçinin iş sözleşmesinin sonlandırıldığı tarihten itibaren 10 yıldır. Bu 10 yıllık süre içinde işçi ilgili İş Mahkemesinde her zaman hakkını arayabilecektir.
9-Kıdem Tazminatını Alamayan Veya Eksik Alan Hangi Yola Başvurmalıdır?
İş Sözleşmesinin 1475/14 sayılı kanun ve maddesinde yer alan nedenlerden biri ile feshedildiğini düşünen işçi öncelikle noter kanalı ile kıdem tazminatı alacağını talep edecektir. İşverenin kıdem tazminatını ödemeyi reddetmesi veya eksik ödemesi durumunda ise öncelikle ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yazılı dilekçe vermek sureti ile yahut Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Alo 170 hattı üzerinden başvuru yaparak kıdem tazminatı talebini yenileyecektir. Bu durumda da olumlu sonuç alınamaz ise yetkili İş Mahkemesine başvuru yapılarak kıdem tazminatı talep edilecektir. Belirtmiş olduğum sırayı takip etmeye gerek duymaksızın işçi yetkili İş Mahkemesine başvuru yapabilecektir. Bu sırayı açıklamamızdaki gaye hem işçinin eline parasının daha hızlı ve daha az masraflı bir biçimde geçmesi ve nihayetinde mahkemelerde oluşan iş yükünü azaltmaktır.
10-Emeklilik Nedeni İle Ayrılan İşçi Başka İşyerinde Çalışabilir mi?
Her ne kadar kanun koyucu burada işçinin işten emeklilik nedeni ile ayrılıp evinde ailesi ile birlikte dinleneceğini ve vakit geçireceğini öngörerek düzenlemiş olsa bile Yargıtay’ın içtihat karalarında da açık bir şekilde ifade ettiği gibi kişinin herhangi bir şekilde ücret almadan sırf prim günün dolması ihtiyaçlarını karşılaması noktasında yeterli olmayacağından başka işyerinde çalışması da kaçınılmaz olacaktır.
