Yazar;Alper YILDIRIM
5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’da basın işi yapanların yasal hak ve sorumlulukları gazetecilik mesleğine göre özel olarak 4857 sayılı İş Kanunundan farklı düzenlenmiştir. Bunlardan en önemlisi de yıllık izin hakkıdır.
5953 sayılı Basın İş Kanunu’nun 21. Maddesinden anlaşılacağı üzere; günlük mevkutelerde çalışan ve günlük olmayan mevkutelerde çalışan gazeteciye, en az bir yıl (1 yıl) çalışmış olmak koşuluyla, yılda dört hafta tam ücretli izin verilir. Günlük olmayan mevkutelerde çalışan gazeteciler için ise bu süre altı aylık çalışma dönemleri için 2 hafta olacak şekilde belirlenmiştir. Gazetecinin 6 aylık çalışma dönemine karşılık 2 hafta yıllık ücretli izin öngörüldüğü için, 2 altı aylık dönem için 4 hafta şeklinde artarak devam etmesi kanun fazla olan bir gazeteciye, altı hafta ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin süreleri işçi lehine toplu iş sözleşmeleri ya da iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. 4857 sayılı İş Kanunun 53. Maddesinde yıllık ücretli izin süreleri gün olarak belirlenmiştir. Bundan dolayı yıllık izin döneminde ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri bu süreye eklenerek kullandırılır.
5953 sayılı Basın İş Kanun’unda, 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki düzenlemenin aksine yıllık ücretli iznin hesabında hafta esası benimsendiği için, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri de dâhil edilerek yıllık ücretli izin süresi belirlenmelidir. Yıllık ücretli izinle aynı günlere rastlayan bu tatil günleri yıllık izin süresine eklenemez. 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nun 19/2 maddesine göre gazeteci, çocuğu dünyaya geldiği zaman üç; eşi veya çocuğu, anası veya babası öldüğü zaman dört; çocuğu evlendiği, kardeşi, büyük anne veya büyük babası veya torunu öldüğü zamanlar iki gün olağanüstü ücretli izine hak kazanır. Bu izinler senelik izinden sayılmaz. Mazeret izni de denilen bu izin süreleri yıllık ücretli izinle çakışırsa mazeret izni süresi kadar yıllık izne eklemesi gerekmektedir.
Yıllık Ücretli İznin Uygulanması dikkat edilecek diğer bir husus ise Yıllık izne ayrılacak olan gazeteciye yıllık izin süresine ilişkin ücretinin izne ayrılmadan önce peşin verilmesi gerekir. 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nun 29. maddesine göre gazeteciye yıllık ücretli iznini kullandırmayan ya da kullandırdığı yıllık izne ilişkin ücreti peşin ödemeyen işveren izin müddeti için öngörülen ücretin iki katını gazeteciye ödemek zorundadır. Aynı zamanda 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nun 21. maddesinde dört haftalık yıllık ücretli iznin tam olarak verileceği belirlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’ndan farklı olarak yıllık iznin bölünerek verilebilmesi düzenlenmemiştir. Ancak gazeteci ve işveren anlaşarak her zaman kanunda belirlenen asgari yıllık izin sürelerinin altına düşmeden iznin bölünerek kullanılabileceği kanaati taşımaktayım. Basın İş Kanunu’nun 21/3 maddesine göre izin hakkından feragat edilemez. Bu hüküm kanunun emredici hükmü olduğu için gazeteci, işveren ile yıllık ücretli izin hakkından feragat ettiğini bildiren bir sözleşme yapsa dahi bu sözleşme geçersiz olacaktır. Bu durum, dinlenme hakkının Anayasal bir hak olmasından kaynaklanmaktadır. Gazeteci işe devam ettiği süre boyunca işçi istese de iznini kullanmayıp bunun yerine çalıştığı süre için para talep edemeyecek yani iznini satamayacaktır. Kanun gereği yıllık ücretli izin hakkından feragat edilemediğine göre işçi yıllık izin süresinde başka bir işte çalışamayacak, eğer başka işte çalıştığı tespit edilirse ise bu süreye ilişkin kendisine ödenen ücreti geri vermek zorunda kalacaktır. Yarg. 9. HD. 2002/3171 E. 2002/9105 K. ve 28.05.2002 tarihli kararı“…Zira davacı işyerinde çalışmasını sürdürdüğü için izin parasını alarak izinden vazgeçme anlamına gelecek şekilde talepte bulunması Anayasa’da öngörülen dinlenme hakkına… aykırılık oluşturur”. Şeklinde yüksek yargı karar verdiğinden yukarıda açık şekilde açıklandığı üzere yıllık ücretli izin kullanmak yerine parasını istemek yasaya uygun düşmeyecektir.
