Yazar; Alper YILDIRIM
Çalışma süresi işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süre olarak tanımlanmaktadır. Yapılan işlerin niteliğine göre, işin başlama ve bitiş saatleri işçiler için farklı şekilde düzenlenebilir. Örneğin; işveren işyerinde vardiya düzeni kurarak üç vardiyalı bir düzen içerisinde çalışma yapabileceği gibi sadece gündüz çalışması da işyerinde uygulayabilir. Bu makalemizde asıl üzerinde duracağımız husus ise gece döneminde yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların sınırlarını irdelemek olacaktır.
Öncelikle gece dönemi dediğimiz zaman dilimini netleştirelim. İş Kanununa göre gece en geç saat 20.00 ‘ de başlayarak en erken saat 06.00’ ya kadar ve herhalde en fazla 11 saat süren dönem olarak tanımlanmıştır. Bu tanım bizim konuyu daha iyi anlamamız adına çok önemlidir. Yine İş Kanunu hükümlerine göre gece çalışmalarının 7,5 saati geçemeyeceğine ilişkin kati bir hükümle birlikte 4/4/2015-6645/37 md. Tarih sayılı yasa ile gece 7,5 saatin aşılamayacağı hükmüne istisnalar getirilmek suretiyle bazı değişiklikler yapılmıştır. Şöyle ki 4/4/2015 sonrasında Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yapabileceği yasalaştığından artı bu tür işyerleri için bir esneklik getirilmiştir.
Şimdi sırayla yasada belirtilmiş olan bu sektörleri ayrıca inceleyelim;
Kanun koyucu karışıklığa yol açmasın diyerek yönetmelik maddeleri ile bahsi geçen Turizm, Özel Güvenlik, ve Sağlık Hizmeti yürütülen işleri açmak suretiyle akıllarda oluşabilecek soru işaretlerini gidermiştir. Şöyle ki;
a) Turizm hizmet yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde,
b) Özel güvenlik hizmeti yürütülen işler; 10/6/2004tarihli ve 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir işyerinde,
c) Sağlık hizmet yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin işyerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde, 24/5/1983tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununda tanımlanan sosyal hizmet kuruluşlarında çalışan işçiler ile bu işyerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsar şeklinde hüküm altına almıştır.
Yine kadın çalışanlar da; gece postalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Burada ayrıca kadın işçiler için dikkat edilmesi gereken husus ise; gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır.
Yine çocuk ve genç işçiler için de yasa ile bir sınırlama getirilmiş olup bu düzenlemede ise Sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır şeklinde hüküm ile sınır çizilmiştir.
Peki yukarıda ayrıntılı biçimde belirttiğimiz istisnalar (Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık hizmeti yürütülen işler) haricinde yer alan işyerleri gece döneminde 7,5 saatin üzerinde çalışırlar ise sonucu ne olacaktır?
1-İş Kanunu md. 69 ile gece çalışma süresinin 7,5 saatin üzerinde olmayacağı açık olduğundan, bu sürenin aşımı nedeniyle işverenliğe idare tarafından idari para cezası uygulanacaktır.
2-Yalnızca idari para cezası ödeyip bu kabahatten kurtulamayıp ayrıca gece döneminde 7,5 saati aşan çalışmalar için bu çalışmalardan kaynaklı fazla mesai ücreti doğacak ve gece döneminde 7,5 saati aşan çalışmalardan kaynaklı fazla mesai ödenmediği takdirde ise her bir çalışan için ayrı ayrı idari para cezası uygulanacaktır.
3-Gece döneminde yasaya aykırı olarak yapılan gece çalışması esnasında işyerinde meydana gelecek iş kazasında sorumluluk işverenliğe yüklenecektir.
Sonuç olarak 4857 sayılı İş Yasasında ayrıntılı biçimde yer verildiği üzere gece döneminde 7,5 saatin üzerinde yapılan çalışmaların (Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık hizmeti yürütülen işler hariç) sonucunun işverene kardan ziyade zarara uğratacağı açık ve net olduğundan yasaya uygun şekilde çalışmaları işverenin menfaatine olacaktır.
