Yazar; Suhat ACIHAN
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında ele alınan Geçici Koruma kavramı; ‘‘Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilir.’’ olarak tanımlanırken, bu kanuna dayanarak çıkarılan Geçici Koruma Yönetmenliği ise ‘‘Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olaraksınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılara sağlanan koruma’’ olarak tanımlamıştır. 6458 sayılı kanunun 91 nci maddesi geçici koruma statüsünü açıklarken bu hükmün uygulanması için Bakanlar Kurulunca çıkarılan Geçici Koruma Yönetmeliği ülkemizde son dönemlerde en fazla gündemde bulunan Suriyeli yabancıların geçici koruma kapsamında olduğunu belirlemiştir. Geçici koruma kavramına genel olarak baktığımızda ülkemiz yasaları gereğince Suriyelilerin uluslararası ve iç hukuk bakımından bulunduğu statüdür.
Yabancıların ülkemizde çalışma koşularını düzenleyen 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu esas alınarak Geçici Koruma Yönetmenliğine dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan geçici koruma sağlanan yabancıların çalışma izinlerine dair yönetmelik ile geçici koruma kapsamındaki yabancılar yani Suriye uyruklular statülerine bağlı olarak çalışabilecekler ve ilgili ayrıcalıklı hükümlerden yararlanabileceklerdir. İlgili yönetmenlik ile diğer mevzuat hükümleri gereğince geçici koruma sağlanan (Suriye uyruklular) yabancılar ancak çalışma izni ile çalışabileceklerdir. Buna karşın mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde ise çalışma izni muafiyeti alarak çalışabileceklerdir.
Geçici koruma sağlanan yabancıların çalışma izinlerine dair yönetmelik ve 6735 sayılı kanun gereğince geçici koruma sağlanan (Suriye uyruklular) yabancılar;
a) Yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesinin ve yabancı kimlik numarasının (Geçici koruma sağlanan yabancıların 99 ile başlayan 11 haneli kimlik numarası) olması,
b) Çalışma izni muafiyeti başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması,
c) Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde ve sadece mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışmak üzere başvuru yapılması halinde çalışma izni muafiyet başvuruları kabul edilir.
Çalışma izni muafiyet başvurusu, yabancı tarafından geçici koruma kimlik belgesi ile geçici koruma kalma hakkı sağlanan ildeki İl Müdürlüğü ve Valilik aracılığıyla yapılır. Geçerli bir çalışma izni bulunan geçici koruma sağlanan yabancının, çalışma izni muafiyet başvurusu çalışma izninin iptal edilmesi kaydıyla devam edilebilir. Geçici koruma sağlanan yabancının muafiyetin sona ermesi durumunda tekrar çalışmaya devam edilecek olması halinde İl Müdürlüğüne yeniden başvurulması gerekmektedir.
Geçici koruma sağlanan yabancılar çalışma izni almak için ise aşağıda belirtilen şartları taşımaları koşuluyla başvurular kabul edilir:
a) Yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesi ile yabancı kimlik numarasının olması,
b) Çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması(başvurunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulduğu, İçişleri Bakanlığı kayıtlarından teyit edilemezse işleme devam edilemez.)
c) Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde çalışmak üzere başvuru yapılması,
d) Ön izin alma zorunluluğu (sağlık meslek mensuplarının Sağlık Bakanlığından, eğitim meslek mensuplarının ise Milli Eğitim Bakanlığından veya Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından ön izin almaları gerekir.) olan mesleklerde çalışacak geçici korunanların, ilgili Bakanlıklardan 6735 sayılı kanun gereğince ön izin belgesinin alınmış olması.
e) Geçici koruma sağlanan yabancının başka bir işverenin yanında çalışmak üzere düzenlenen çalışma izninin ya da bu yabancı için daha önce yapılmış sonuçlanmayan bir başvurusunun bulunmaması,
f) Kanunlarda yalnızca Türk vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve meslekler için başvuru yapılmaması, bakanlıkça belirlenen diğer değerlendirme kriterlerine uygun olmak.
Çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde, geçici koruma kapsamında çalışan sayısının aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmemesi genel kuraldır. Ancak hiç Türk vatandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı ondan az olan işyerlerinde geçici koruma sağlanan en fazla bir yabancıya çalışma izni verilebilir. Ayrıca işveren tarafından; işyerinin kayıtlı bulunduğu ildeki İl Müdürlüğünden çalışma izni başvurusu tarihinden önceki dört haftalık süre içerisinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunamadığının belgelendirildiği başvurularda istihdam kotası uygulanmayabilir. Ancak işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısı üzerinden sektör ve illere göre açık iş ve işe yerleştirmeler dikkate alınarak Bakanlıkça geçici koruma sağlanan yabancı istihdamı kotası değişen oranlarda uygulanabilir.
Geçici koruma kapsamında olan yabancılar bağımsız çalışma iznine başvurma hakkına da sahiptirler. Geçici koruma kapsamında kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan yabancılar vergi numaraları olması kaydıyla işyerinin kuruluş işlemlerinin tamamlanması sonrasında, şirketler için ticaret sicil gazetesi, gerçek kişi tacirler ile esnaf ve sanatkarlar için ilgili oda sicil kayıt belgesi gibi işyerinin faaliyetini gösterir belgelerin başvuru esnasında ibraz etmeleri suretiyle çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almak zorundadır. Yetkili idarelerce işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilirken yabancının çalışma izninin bulunması koşulu aranmaktadır.
Çalışma izni başvurusuna ilişkin Bakanlıkça yapılan değerlendirmenin sonucunda olumlu değerlendirilen başvurular geçici koruma sağlanan yabancıyı çalıştırmak isteyen işverene ve İçişleri Bakanlığına bildirilir. Ayrıca, yabancı adına Bakanlıkça kart şeklinde çalışma izin belgesi düzenlenir.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu gereğince sağlanan geçici korumanın Bakanlar Kurulu kararıyla sonlandırılması, bireysel olarak sona ermesi ya da iptali hâlinde Bakanlar Kurulu kararı veya İçişleri Bakanlığının bildirimi üzerine verilmiş olan çalışma izni ile çalışma izni muafiyetleri Bakanlıkça iptal edilir.
Son olarak geçici koruma sağlanan yabancılara her seferinde en fazla bir yıl süreli çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti verilir. Geçici korunanlara verilen çalışma izinlerinin süreleri, geçici korumanın süresinden fazla olamaz. Geçici koruma sona erdiğinde, bu kapsamda verilen çalışma izni de sona erer. Ayrıca verilen çalışma izinleri ikamet izni yerine de geçmez. Geçici koruma üzerinden çalışma izni alanlar ise kaç sene geçerse geçsin Türk vatandaşlığına başvuru hakkına sahip olmazlar.Geçici koruma sağlanan yabancıların çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatı ile diğer ulusal mevzuattan kaynaklanan her türlühak ve yükümlülükleri saklıdır. Ayrıca geçici koruma kapsamında olan yabancılardan çalışma izni harcı alınacak, ikamet izni harcı ise alınmayacaktır.
Son zamanlarda sıkça rastlanan Suriye uyruklu yabancıların iş piyasalarındaki konumu ile ilgili genel esaslarıyla anlattığımız hususlar dışında 6735 sayılı kanun başta olmak üzere 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu hükümleri gereğince çıkarılan Geçici Koruma Yönetmenliği ile bu yönetmenliğin 29. maddesine dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan geçici koruma sağlanan yabancıların çalışma izinlerine dair yönetmelik ile yine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan uygulama yönetmenliği bakılarak ayrıntılı bir şekilde bilgi edinebilir.
[contact-form][contact-field label=”İsim” type=”name” required=”true” /][contact-field label=”E-posta” type=”email” required=”true” /][contact-field label=”İnternet sitesi” type=”url” /][contact-field label=”Mesaj” type=”textarea” /][/contact-form]
GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDA OLAN anan uygulama yönetmenliği bakılarak ayrıntılı bir şekilde bilgi edinebilir.
