Yazıda Neler Var
İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi İşe İade, Ücret ve Tazminat Hakları
Yazar;Halil Kale, halil_kale@hotmail.com
Ülkemizde 2013 yılında yürürlüğe giren iş sağlığı ve güvenliği kanunu ile iş sağlığı ve güvenliği alanında iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluğu birçok işletmeyi kapsam içine almıştır. 2013 yılından önce iş güvenliği uzmanı çalıştırma 50 ve daha üstü çalışanı olan işyerlerinde zorunlu iken 2013 yılından sonra ertelemeleri göz önünde bulundurmazsak tüm işletmeler için iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmak zorunlu hale gelmiştir. Günümüzdeki duruma bakacak olursak iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bireysel olarak veya bir osgb bünyesinde hizmet verebilmektedirler. Çalışma hayatında bazen anlaşmazlıklar çıkabilmekte işveren ve çalışan arasında çeşitli sorunlar olabilmekte ve işveren çalışanının işine son verebilmektedir. İşine son verilen kişi iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi olduğu durumlarda 4857 sayılı İş Kanununda beliritlen genel kuralların yanında 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununda belirtilen özel kurallar da devreye girmektedir. Söz konusu kurallara genel anlamda bakacak olursak;
İş Güvenliği Uzmanı veya İşyeri Hekiminin İşten Çıkarılması Durumunda İşe İade Koşulları
İş güvenliği uzmanının veya işyeri hekiminin işten çıkarılması durumunda işe iade davası açabilmektedir. Söz konusu davayı açabilmesi için 4857 sayılı iş kanununda belirtilen şu koşulları sağlamalıdır;
- 4857 sayılı iş kanunu kapsamında çalışmalı
- Belirsiz süreli iş sözleşmesi yapılmış olmalı
- İş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmeli
- İşyerinde en az 30 işçi çalışma
- İş güvenliği uzmanının veya işyeri hekiminin en az 6 aylık kıdemi olmalı
- Fesih nedeni bulunmamalı veya neden geçerli olmamalı
Yukarıda sayılan şartlar iş kanununda belirtilen şartlardır söz konusu şartlar tüm işe iade davalarında aranmaktadır. Yukarıda belirtilen fesih nedeni bulunmamalı veya neden geçerli olmamalı maddesi açısından iş güvenliği uzmanlarını ve işyeri hekimlerinin iş sağlığı ve güvenliği kanunundan kaynaklanan özel bir durumu bulunmaktadır söz konusu durumu anlatan iş sağlığı ve güvenliği kanunun 6. Maddesi şu şekildedir; “Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir.”. Koyu yazılan ifadeden de anlaşılacağı üzere işverenler çalışanları arasında iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi niteliklerine haiz personel bulunması ve bu personellerin iş güvenliği uzmanlığı veya işyeri hekimliği yapmak istemesi halinde osgb’lerden hizmet alınamayacağı belirtilmiştir. Söz konusu durumu destekleyen Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2015/3000 E., 2015/12939 K. Sayılı kararının ilgili bölümü şu şekildedir; “Dairemizce yeniden yapılan değerlendirmede, madde ve madde gerekçesinin açıklığı dikkate alınarak, işverenin ortak sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alabilmesi için, öncelikle görevlendirdiği ve kendi işçisi olan işyeri hekimi veya diğer personelin görev tanımı içinde belirtilen niteliklere sahip olmaması gerekir. İşveren önce personelin bu niteliklere sahip olmadığını ortaya koyacak, bu niteliklere sahip değil ise ortak sağlık biriminden hizmet alımına gidecektir. Somut uyuşmazlıkta davalı işveren davacı işyeri hekiminin işyeri hekimi olarak görev yapamayacağına, kısaca bu yönde niteliklere sahip olmadığını ortaya koyamamıştır. Bu nedenle fesih geçerli nedene dayanmamaktadır.” Bu durumda iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi işten çıkarıldıktan sonra işyeri osgb’den hizmet alırsa geçersiz nedenle yapılan fesih olarak değerlendirilecektir. Söz konusu durum bireysel çalışan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri için geçerlidir, osgb’de çalışan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri için genel şartlar geçerlidir.
İş Güvenliği Uzmanı veya İşyeri Hekiminin İşten Çıkarılması Durumunda Alabilecekleri Ücret ve Tazminatlar
İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi işten çıkarıldıklarında ilk yapılması gereken şartları varsa işe iade davası açmaktır. İşe iade davası sonucunda işe iade kararı çıkmışsa işe başlamak için başvurulmalıdır. İşveren işe başlatmazsa boşta geçen süreler için iş güvenliği uzmanının veya işyeri hekiminin en fazla 8 aylık en az 4 aylık ücreti tutarında tazminat istenebilir. Bunlar dışında;
- Kıdem tazminatı şartları oluşmuşsa yani 1 yıldan fazla çalışma varsa kıdem tazminatı istenebilir.
- İhbar öneli verilmeden fesih gerçekleşmişse ihbar tazminatı istenebilir.
- Ücret sözleşmede belirlenenden veya alışılagelmiş miktardan eksik yatmışsa eksik yatan ücret istenebilir.
- Çalışılan dönemde fazla çalışma yapılmış ve bu çalışmalar karşılığı fazla mesai ödenmemişse ödenmeyen fazla mesailer istenebilir.
- Yıllık izinler kullandırılmamışsa söz konusu kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti istenebilir.
- Hafta tatilinde çalışılmışsa hafta tatilinde yapılan çalışmanın ücreti istenebilir.
- Resmi ve dini bayramlarda çalışılmışsa çalışılan resmi ve dini bayramların ücreti istenebilir.
Yukarıda sayılanlar dışında iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerine özel olarak iş sağlığı ve güvenliği kanununda özel bir tazminat daha belirlenmiştir. İş sağlığı ve güvenliği kanunun 8. Maddesinde; “Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir.” İlgili kısma konu olan bildirim ise aynı maddede şu şekilde anlatılmıştır; “Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir.” .Söz konusu tazminatın şartları şunlardır;
- İşyerinde acil durdurmayı gerektiren durum olmalı veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz eden durum olmalı, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamlar bulunmalı
- İşverene söz konusu durum usulünce bildirilmeli
- İşveren tarafından gerekli önlemler alınmamalı
- Söz konusu durum bakanlığa ve çalışan veya sendika temsilcisine bildirilmeli
- İşveren bakanlığa ve çalışan temsilcisine yapılan bildirimden dolayı iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimin sözleşmesini feshetmelidir.
Yukarıdaki şartlar oluşmuşsa iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi 12 aylık ücretten az olmayan bildirimden dolayı işten çıkartılma tazminatı talep edebilir. Söz konusu tazminatı işyeri ile sözleşmesi feshedilen osgb’de çalışan iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi de talep edebilir.
