Yazar; Alper YILDIRIM
Bugünkü yazımızın konusu kısa çalışma ödeneği. Ülkemizdeki Sanayiciler, kurdaki aşırı artış dolayısıyla üretimi azaltmak zorunda kaldıklarını, bu dönemde İşsizlik Fonu üzerinden kendilerine destek verilmesini talep etmektedirler. Halen Yürürlükteki yönetmeliğe göre, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ya da zorlayıcı sebeplerle haftalık çalışma süresini azaltmak zorunda kalan işverenin işçilerine kısa çalışma ödeneği veriliyor. Kısa çalışma ödeneği bir anlamda şirketin içinde bulunduğu zor dönemi, işçileri işten çıkarmadan atlatmasını sağlıyor. Tüm yönleri ile soru ve cevaplarla kısa çalışma ödeneğini siz değerli okurlarımız için kaleme almaya çalıştım. 15 Soru- Cevap ile aklınıza kısa çalışma ödeneği ile ilgili gelebilecek her şeyi sizler için araştırdım. Bunlar;
1-Kısa Çalışma Uygulaması Nedir?
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere (Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir.) sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.
2-Kısa çalışma uygulaması bakımından “Genel Ekonomik” den Ne Anlaşılmalıdır?
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.
3-Kısa çalışma uygulaması bakımından “Bölgesel Kriz” den Ne Anlaşılmalıdır?
Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır.
4-Kısa çalışma uygulaması bakımından “Sektörel Kriz” den Ne Anlaşılmalıdır?
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.
5-Kısa çalışma uygulaması bakımından “Zorlayıcı Sebepler” den Ne Anlaşılmalıdır?
İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, dışsal etkilerden ileri gelen, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan deprem, yangın, su baskını, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri nedenlerdir. (Libya’da yaşanan halk ayaklanması, Japonya’da yaşanan tsunami ve deprem gibi dışsal nedenler bu gerekçe kapsamına girmektedir.)
6-Kısa Çalışma Kapsamında; Hangi Katkılar Sağlanır?
* İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi,
* Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi,
hizmetleri sağlanmaktadır.
7-İşyerinde Kısa Çalışma Uygulanabilmesi için; Şartlar Nelerdir?
İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve yapılan inceleme sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca;
• İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması,
• İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),
• Kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,
gerekmektedir.
8-Kısa Çalışma Talebinde Bulunulması ve Talebin Değerlendirilmesi Nasıl Olur?
İşverenler, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle Kısa Çalışma Talep Formunu doldurarak kısa çalışma başvurusunda bulunulabilir.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel krizin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin (işverenin başvurusu halinde krizin varlığı ile ilgili kuvvetli bir emarenin bulunup bulunmadığı araştırılır.) bulunması halinde konu, Kurum Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Zorlayıcı sebeplerden dolayı yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel krizin varlığı yönünde Yönetim Kurulu kararı alınmadan, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve stok artışı gibi sebeplere dayalı olarak yapıldığı tespit edilen başvurular Kurum tarafından reddedilir.
9-İşverene Kısa Çalışma Talebinin Sonucunun Bildirilmesi Nasıl Gerçekleşir?
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden dolayı işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğunun yapılan inceleme sonucu tespit edilmesi halinde durum işverene bildirilir. İşveren de durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek gönderir.
10-Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi Nasıldır?
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.
Kısa çalışma ödeneği, işçinin kendisine, aylık olarak her ayın sonunda ödenir.
Aşağıda 2018 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği hesabı aşağıda yer alan tabloda yer almaktadır:
| Son 12 aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması | Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | Damga Vergisi | Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktar | |
| Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan | 2.029,50 | 1.217,70 | 9,24 | 1.208,46 |
| Son 12 Ay 3.000 TL ile Çalışan | 3.000 | 1.800,00 | 13,66 | 1.786,34 |
| Son 12 Ay5.000 TL ile Çalışan | 6.000 | 3.444,25* | 23,11 | 3.021,14 |
| (*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde yüzellisini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. Asgari ücret 2.029,50 TL olarak alınmıştır. | ||||
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için aylık olarak verilir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilmektedir. Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.
11-Kısa Çalışma Ödeneği Alınan Süre İçin Ödenen Primler Nelerdir?
İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.
12-Kısa Çalışmanın Erken Sona Ermesi Nasıl Olur?
İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur.
Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
13-Kısa Çalışma Ödeneği Hangi Durumda Kesilir?
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.
14-İşverenin Kayıt Tutma Zorunluluğu Varmıdır?
Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.
15- Kısa Çalışma Ödeneği Haczedilebilir mi?
Bu ödenek nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez.
Kaynak; https://www.iskur.gov.tr
