1-Özel Okullar Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği Vermeli mi?
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun Özlük hakları ve sorumluluklar başlıklı 9.maddesi ikinci fıkrası 14.03.2014 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 6528 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır.Yürürlükten kaldırılan madde ‘’ Okullarda yöneticilik ve eğitim-öğretim hizmeti yapanlara, kıdemlerine göre (emekliler hariç) dengi resmi okullarda ödenen aylık ile sosyal yardım kapsamındaki ek ödeme tutarlarından az ücret verilemez.’’ hükmü yer almaktaydı. Söz konusu yasa maddesinin kaldırılması ile özel okullarda çalışan öğretmenlere devlet okullarında ödenen ücretten daha az ücret ödenmesinin yolu açılmıştır. Yine aynı madde metninde sosyal yardım kapsamındaki ödemelerin yer alması nedeniyle sosyal yardımlarında ödenip ödenmeyeceği konusu tartışmalı bir hale gelmiştir.
2014 yılında iptal edilen 9.maddenin 2.fıkra hükmünde ‘’Okullarda yöneticilik ve eğitim-öğretim hizmeti yapanlara, kıdemlerine göre (emekliler hariç) dengi resmi okullarda ödenen aylık ile sosyal yardım kapsamındaki ek ödeme tutarlarından az ücret verilemez.’’ denilmekte ise de, halen yürürlükte olan aynı maddenin 3. Fıkrasında ise ‘’ Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemeler, bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmen ve personeline sağlanan haklara denk olarak okul öğretmenlerine ve personeline de ödenir. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez.’’ hususları yasa metninde yer aldığından öğretim yılına hazırlık ödeneği özel öğretim kurumlarında da tıpkı devlet okullarında ödendiği gibi her öğretim yılı başında ödenmesi gerekmektedir.
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2013/8117 sayılı kararında da ;
‘’ Her yıl bütçe kanunlarıyla ayrıca Bakanlar Kurulu kararına gerek olmaksızın öğretim yılına hazırlık ödenekleri belirlenmiş ve ek cetvelde miktarları yayınlanmıştır.
Öğretim yılına hazırlık ödeneği sosyal hak kapsamında olup, her yıl bütçe kanunlarıyla miktarı belirlenen bir alacak olmakla gerek 625 sayılı yasanın 33 ve gerek 5580 sayılı yasanın 9. maddesi hükümleri gereğince işveren tarafından özel okullarda görev yapan öğretmenlere işverenler tarafından ödenmelidir.
Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin verdiği kararda da görüleceği üzere öğretim yılına hazırlık ödeneğinin sosyal yardım kapsamında sayıldığını ve özel öğretim kurumlarında da 5580 sayılı kanunun 9.maddesinin 3. Fıkrası gereğince ödenmesi gerektiği açık bir şekilde ortaya konmuştur. Yine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı olarak çalışan İş Müfettişlerinin 2016 yılı içerisinde yürütmüş olduğu programlı denetimler kapsamında Türkiye çapında faaliyet gösteren özel öğretim kurumları teftiş edilerek söz konusu özel okullarda öğretim yılına hazırlık ödeneklerinin geçmiş yıllara ilişkin de ödenmesi sağlanmış ve bu şekilde özel okullarda çalışan öğretmenlerin bir nebze de olsa mağduriyetleri giderilmiştir.
2-Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği Kimlere, Ne zaman, Ne Kadar ödenmeli?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun Ek 32.Maddesinde “Eğitim ve öğretim Hizmetleri Sınıfına dahil öğretmen unvanlı kadrolarda görevli olup;fiilen öğretmenlik yapanlara (ilköğretim ve okul müdürleri ile yardımcıları,cezaevi okullarında çalışan öğretmenler, yönetici,eğitim uzmanı ve eğitim uzman yardımcıları dahil (…)(2) ) her öğretim yılında bir defaya mahsus olmak üzere ve öğretim yılının başladığı ay içinde Milli Eğitim Bakanı tarafından belirlenecek tarihte Bakanlar Kurulunca belirlenecek miktarda,öğretim yılına hazırlık ödeneği ödenir.” Bu ödenek damga vergisi hariç diğer vergi ve kesintilere tabi tutulmaz. 6512 sayılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli K cetvelinin IV. Diğer Ödemeler kısmının 6. maddesine göre 657 sayılı Kanunun ek 32 nci maddesi uyarınca verilecek öğretim yılına hazırlık ödeneği; “öğretim yılının başladığı aydan sonra ve birinci dönem ders yılının sonundan önce göreve başlayanlara %75’i, birinci dönem ders yılından sonra ve ikinci dönem ders yılının sona ermesinden önce göreve başlayanlara ise %50’si oranında yapılır.” Hükmü ile bu ödeneğin fiilen derse giren tüm öğretmenler ile okul müdürü ve müdür yardımcılarına ödeneceği yine bu ödeneğin öğretim yılı başladığı aydan sonra işe girenler için ödenek miktarının %75’inin, birinci dönemden sonra başlayanlara ise belirlenen ödenek miktarının %50’sinin ödenmesi gerekmektedir. Yapılacak olan bu ödeme damga vergisi hariç diğer vergi ve kesintilere tabi tutulmayacaktır.Öğretim yılına hazırlık ödeneği 2016 yılında 1.000,00-TL, 2017 yılında ise 1.050,00-TL olarak belirlenmiştir. Örneğin 2016 yılı için devlet okulunda çalışan bir öğretmenin 1.000,00-TL öğretimyılına hazırlık ödeneğinden 7,59 TL damga Vergisi kesilerek 992,41 TL aldığını kabul edecek olursak, özel öğretim kurumlarında da görevli öğretmen, müdür ve müdür yardımcısına net 992,41 TL ödenmeli ve netten brüte gidecek şekilde SGK primi, işsizlik primi ve damga vergisi kadar tahakkuk ettirmelidir. Öğretim yılına hazırlık ödeneği öğretmenlerin göreve başlaması sırasında gerçekleştireceği masrafları karşılamak maksadıyla verildiğinden emekli öğretmenlerde aynı kanun kapsamından faydalanacağı unutulmamalıdır.
3-Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği Ödememenin yaptırımı ne olur?
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun Özlük hakları ve sorumluluklar başlıklı 9.maddesi beşinci fıkrası “Kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen, uzman öğretici ve usta öğreticiler, bu Kanun hükümleri saklı kalmak üzere;
- a) Sosyal güvenlik ve özlük hakları yönünden; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu,
- b) Yetki, sorumluluk, ödül ve cezalar ile bunların uygulanması bakımından; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1702 sayılı İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanun, 4357 sayılı Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimaî Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun ile 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine tâbidir.” Hükmü yer aldığından öncelikle İş VE Sosyal Güvenlik Kanunu açısından değerlendirip daha sonra da Özel Öğretim Kurumları Kanunu çerçevesinde bir değerlendirme yapacağız.
a)4857 sayılı İş Kanunu açısından; yasanın ücret başlıklı 32. Maddesi ücreti en geniş biçimde tanımlayarak ücret ve eklerinin en geç ayda bir ödeneceğini vurgulamış (öğretim yılına hazırlık ödeneği de ücretin eki kapsamında değerlendirilmektedir) ve bu maddeye muhalefet edilmesi durumunda ise yasanın 102. Maddesi uyarınca her işçi ve her ay için 2017 yılı için 167,00 TL idari para cezası uygulanacağı açık bir şekilde yer almaktadır.
b) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu açısından; yasanın prime esas kazançlar başlıklı 80. Maddesi hangi kazançların istisna ve muafiyet kapsamında hangi kazançların prime esas kazanç kapsamında olduğunu sıralamış ve istisna ve muafiyet kapsamına öğretim yılına hazırlık ödeneğini sokmadığı açık bir şekilde anlaşıldığından zamanında ödenmeyen öğretim yılı hazırlık ödeneği içinde yine asgari ücretin kişi başına çarpımı şeklinde hesap edilerek yine idari para cezası uygulanmasına ayrıca kurumun alamadığı primlerin de geçmişe dönük olarak tahsili yoluna gidilecektir.
c)5580 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu açısından; yapılan denetimler sırasında mevzuata aykırılıklar olması halinde her bir aykırılık için ceza puanları ve neticesinde okulun kapatılması yoluna kadar gidilebilir.
